Bir Ölümsüzlük Miti

“Ne kadar rüya varsa o kadar da mit vardır.”

David Adams Leeming

Adıyaman’ın Kahta ilçesinde yer alan Nemrut(d) Dağı (2.150 m), zirvesinde maddi ve manevi kültürel örüntülerle donatılmış, eşsiz, gizemli ve görkemli bir yerdir. Ölümsüzlük idealinin göksel varlıkların heykelleri aracılığıyla sembolleştirildiği ve aşkınlık felsefesinin bir izdüşümü niteliğindeki Nemrut Dağı’nın mitsel bağlamı, Micea Eliade’nin deyimiyle; “kutsal bir tarih” oluştur. 

Kürtçe kaynaklara göre Nemrut Dağı, “tapınak, kutsal yer, yüceliği ile görünen” anlamına gelen;  “Çiyayê Bêli” adıyla anılmaktadır. Kommagene Krallığının kült alanının Nemrut adıyla anılmasının nedeni, yöre halkı tarafından buradaki heykellerin Hz. İbrahim  ve  Nemrut efsanesi  ile ilgili eserler olduğu düşüncesidir. İbrani kaynaklara göre de; Asur ya da Babil’de hükümdarlara İbranice nimrōd/namrūd adı verilmekteydi...

UNESCO Kültür Mirası Listesi’nde yer alan Nemrut Dağı kült alanı, Kommagene Kralı I. Antiokhos Theos (MÖ 69-36) tarafından yaptırılmış, ancak bütünüyle tamamlanamamıştır. I. Antiokhos döneminde ve sonrasında kralın arzusuna rağmen şölen ve ziyafetlerin yapılmadığı ya da devam etmediği, düşünülmektedir.

“Kommagene Krallığı, Roma İmparatorluğu ile Part Krallığı arasında, Fırat’ın batı yakasında bugünkü Adıyaman, Maraş ve Gaziantep illerinin sınırları içinde kalan bir bölgede, MÖ 162-MS 72 yılları arasında 234 yıl egemen olmuş tampon bir devlettir. MÖ 163 yılında Seleukosların bölgedeki valisi Ptolemaios’un, onlara bağlılığını reddedip bağımsız Kommagene Krallığı’nı kurarak kendini de kral olarak ilan etmesiyle, Kommagene bir güç olarak tarihte ilk kez adını duyurmuştur. Oğlu ll. Samos (MÖ yak. 130-100) ile torunu Mithradates Kallinikos (MÖ yak. 100-69) yaptıkları politik kralî evlilikler aracılığıyla Seleukoslar ve Part İmparatorluğu arasında varlıklarını koruyup geliştirerek güçlü bir devlet yapısı oluşturmuşlardır.” (Başgelen , 2003).

Nemrut gibi Kommagene adı da gizemlerle dolu bir bilmeceye benzer. Başkenti Samsat (Samosata) olan ve sınırları Klikya’dan Kapadokya’ya kadar uzanan Kommagene Krallığının Geç Hitit dönemindeki adı, Kummuh/Kumaha’ydı. Yüzyıllar sonra bölgeye gelen Hellenistik esintilerle Kommagene olarak adı değişen Kummuh Beyliğinden, MÖ 2. binli yıllardan itibaren Asur, Urartu ve Babil kaynaklarında da söz edilmektedir. Asurca yazıtlarda geçen “KUR/URU” kavramının, dağ (kur) ve şehir (ur/uru) bileşik sözcüklerinden dolayı “dağ şehri” gibi bir anlama geldiği anlaşılmaktadır. Dahası iki “m” ile yazılan Komma’nın Luvi dilinde koma/Kuwa-Ma, yani Kutsal Ma (Ana Tanrıça) sözcüğünü karşılaması, Kummuh’ın Kuwa-Ma-Ka-Wana; yani Ana Tanrıça Tapınağının şehri olduğunu da göstermektedir. Kaldı ki Adıyaman adının da Luvice, Ana Tanrıça anlamına gelen Ada-uma-(wa)na sözcüklerinden türediği de bilinmektedir. Geç Hitit Döneminde Kahta bölgesinin Adıyaman’ın en önemli kült ve inanç merkezlerinden biri olduğu; arkeolojik kazılarda ortaya çıkan Ana Tanrıça Kubaba adına dikilen sütunlar ve sunaklardan anlaşıldığı dile getirilmektedir.

Kommagene krallığı MS 72 yılında, Roma İmparatorluğuna bağlanarak bağımsızlığını kaybetmiştir.